Morze na receptę? Przepisy kąpielowe Jerzego Haffnera

Pokazują, jak zmieniły się obyczaje sopocian przez ostatnich dwieście lat. Część z nich może dzisiaj bawić, niektóre nieprzerwanie zachowują swoją aktualność. Jakie przepisy określały zasady zażywania morskich kąpieli?

Przepisy korzystania z kąpieli morskich

1. Istnieją choroby, podczas których zażywanie kąpieli morskich może doprowadzić nawet do zagrożenia życia; podczas innych zaś, kąpiele nie dają poprawy i z kolei podczas jeszcze innych, w przypadku których zachowując ostrożność i stosując kąpiele wystarczająco długo, następuje duża poprawa i nawet całkowite wyleczenie. Bez wyraźnego zalecenia lekarza żaden chory nie powinien pozwalać sobie na stosowanie kąpieli morskich.

2. Wielu chorych, szczególnie bardzo podatnych na pogorszenie i bardzo wrażliwych, musi się z reguły przygotować do kąpieli w zimnej wodzie na otwartym morzu poprzez stosowanie letnich kąpieli morskich, tak aby stopniowo później wytrzymać niższą temperaturę. Inni chorzy mogą zgodnie ze specjalnymi wskazówkami lekarza, bez przygotowania, rozpocząć zimne kąpiele morskie na otwartym morzu.

3. Najcieplejsze miesiące, od połowy czerwca zaczynając do końca sierpnia, są najwłaściwsze do korzystania z kąpieli morskich, ponieważ wtedy morze za sprawą ciepłych promieni słonecznych osiąga najwłaściwszą temperaturę.

4. Czas trwania kuracji morskiej na ogół ustala się na od czterech do pięciu lub sześciu tygodni; jednak w niektórych przypadkach mogą być konieczne zmiany, które każdorazowo muszą być pozostawione lekarzowi.

5. Z reguły kąpiemy się tylko raz dziennie. W przypadku niektórych chorych, którzy mają do tego zalecenie lekarza, potrzebna jest wielokrotna codzienna kąpiel w morzu.

6. Podczas miesięcznej niedyspozycji nie wolno kąpać się w zimnej wodzie; ciepłe kąpiele morskie mogą być jednak w niektórych okolicznościach lecznicze i ich zażywanie musi być przepisane wyłącznie przez lekarza.

7. Najlepsza pora do kąpania jest w godzinach przedpołudniowych, albo bardzo wcześnie przed jedzeniem, albo po lekkim śniadaniu i naturalnym wypróżnieniu. W razie potrzeby można je ułatwić za pomocą pastylek rozwalniających, które najlepiej wziąć po południu po zakończonym trawieniu, lub wieczorem przed pójściem spać.

8. Nie wolno iść do kąpieli ani zgrzanym przez wysiłek fizyczny, ani pobudzonym po zażyciu napojów wyskokowych, ani bardzo zmęczonym, ani rozhuśtanym emocjonalnie.

9. Nie wolno iść do kąpieli spoconym. W przypadku spoconej skóry trzeba się najpierw wytrzeć i wysuszyć.

10. Nie wolno iść do kąpieli z pełnym brzuchem. Zaleca się tym, którzy idą kąpać się w godzinach porannych, aby wieczorem jedli mniej.

11. Kto może od razu kąpać się w otwartym morzu, powinien przed tym umyć sobie głowę, twarz i szyję zimną wodą, tak samo spryskać nią sobie pierś i dołek sercowy.

12. Wchodzenie do morza nie powinno odbywać się ani za płochliwie, ani za szybko. Najlepiej zanurzyć całe ciało prostopadle zgięciem kolan aż po szyję, na początku tylko przez moment tak zostać, a potem wielokrotnie, w krótkich odstępach czasu, zanurzyć się.

13. Właściwe zanurzenie się, przy czym i głowa znajdzie się pod powierzchnią wody, jest najczęściej pożyteczne. Na początku może to być tylko przez chwilę, potem już na stałe, najlepiej przy tym zatkać sobie uszy wodą.

14. Czas przebywania w wodzie można stopniowo wydłużać, jeśli nie jest to wyraźnie zabronione przez lekarza. Z reguły jest to od 3 do 5 minut, i nie powinno trwać dłużej niż 10-15 minut. W letniej kąpieli morskiej można przebywać dłużej, w zależności od nawet pół godziny lub całą godzinę.

15. W wodzie trzeba dużo się ruszać, i jest wskazane przez ruchy wiosłowe rąk przyjmować na siebie mocne uderzenia fal i pozwolić im oddziaływać.

16. Wskazane jest kąpać się w towarzystwie osoby kompetentnej, która pozostaje w pobliżu.

17. Po kąpieli zawsze ciało musi być szybko wysuszone i wytarte dokładnie za pomocą delikatnej flaneli lub ręcznika.

18. Po kąpieli zawsze trzeba ubrać się w czystą i niezmoczoną potem bieliznę. Taką trzeba mieć przy sobie bezpośrednio na plaży.

19. Po kąpieli wskazany jest spacer, przy ładnej pogodzie na świeżym powietrzu, przy złej pogodzie w pokoju, tak długo, aż ciało będzie znów ciepłe.

20. Dopiero wtedy, kiedy to nastąpi, można zjeść drugie śniadanie, które powinno się składać z pożywnych, lekkostrawnych i nie obciążających żołądka potraw.

21. Ustalony tryb życia i maksymalny spokój oraz pogoda ducha są warunkami, bez których żadna kuracja kąpielowa nie może osiągnąć w pełni swojego celu. Wyczerpująca praca umysłowa, długie siedzenie, nudna korespondencja, pozbawienie snu poprzez nocne towarzystwo, gra w karty, dużo czasochłonnych wyjazdów, męczące wędrówki piesze zakłócają i zniweczą w mniejszym lub większym stopniu pozytywne oddziaływanie kąpieli morskich.

22. Co się tyczy diety, trzeba jeść w ramach możliwości o określonych porach, unikać zbyt tłustych, wzdymających i ciężkich potraw, jak i mocno rozgrzewających napojów, jeśli nie jest się do tego przyzwyczajonym.

23. Wskazane potrawy to: mocne, ale nie za tłuste buliony mięsne, zupy z pietruszką, trybula, szczaw, seler, szparagi, a do kolacji szczególnie zupy piwne, zupy owsiane, zupy sagowe i podobne. A z warzyw: szpinak, warzywa strączkowe, szparagi, ziemniaki, zielona fasolka, marchew, korzenie cukrowe i owsiane, szczaw, rzeżucha wodna, przyprawione czerwone buraki (ćwikła). Delikatne pieczywo i świeże owoce, spożywane w odpowiedniej mierze, nie mogą zaszkodzić. Dania mięsne: młode kurczaki, gołębie, kuropatwy, mięso cielęce, jagnięce, baranie, z młodych świń, saren, zajęcy, kapłonów. Szczupaki, karpie, okonie, sandacze, niezbyt tłuste ryby morskie i podobne należą do lekkostrawnych potraw.

24. Odpowiednie napoje to: woda, woda słodzona z odrobiną wina, lekkie piwo, lemoniada, orszada (napój migdałowy), woda sodowa. Spożywanie dobrego wina, na przykład Medoc lub Franzwein (wina francuskiego), jak zarówno herbaty, kawy, czekolady i mleka jest dla wielu dobre i potrzebne, w szczególności dla tych, którzy są do tego przyzwyczajeni.

25. Podczas kąpieli morskich kuracja zdrojowa jest raczej nieodpowiednia. Jeśli taka jest potrzebna, to powinna ona zostać przeprowadzona przed kuracją morską, w maju i czerwcu.

Kąpielisko morskie w Sopocie koło Gdańska, 9 sierpnia 1825.

George Haffner (Rycerz i Doktor medycyny)

Źródło: T. Dobrowolski, W. Fułek, Może plaża, Estilla 2015, s. 44-46.