Nie tylko plaża i molo! W Sopocie kupisz zegary z epoki Napoleona III

Na portalu ogłoszeniowym OLX pojawiła się niecodzienna oferta dla miłośników antyków i historii. Użytkownik o nicku HERITAGE 2000, specjalizujący się w sprzedaży dzieł sztuki, biżuterii i staroci, wystawił na sprzedaż dwa wyjątkowe, zabytkowe zegary pochodzące z połowy XIX wieku. Oba czasomierze reprezentują bogato zdobiony styl Boulle z okresu drugiego cesarstwa we Francji (czasy Napoleona III, ok. 1860 rok) i zachwycają kunsztem wykonania oraz dekoracyjnością. Oferta sprzedaży została zamieszczona pod koniec września br. i od razu wzbudziła zainteresowanie – tak nietypowe przedmioty rzadko trafiają na lokalny rynek kolekcjonerski.

Sprzedawane zegary to dwa różne modele: pierwszy z nich to elegancki zegar konsolowy (przeznaczony do zawieszenia na ścianie wraz z ozdobną konsolą/półką), drugi zaś to imponujący zegar stojący na postumencie, sięgający ponad dwóch metrów wysokości. Obydwa antyki są oryginalnymi wyrobami z ok. 1860 roku, które zostały poddane pieczołowitej renowacji. Zachowały się w nich oryginalne mechanizmy z epoki oraz komplet dekoracyjnych aplikacji. Sprzedawca zaznacza jednak, że mechanizmy mogą wymagać standardowego przeglądu zegarmistrzowskiego – oczyszczenia i regulacji po latach nieużytkowania.

Ceny tych unikatowych przedmiotów z historią są adekwatne do ich wartości kolekcjonerskiej. Zegar konsolowy wyceniono na 32 900 zł, zaś zegar stojący na 35 900 zł. To znacząca kwota, jednak w zamian nabywca otrzyma autentyczny zabytek z duszą – świadectwo dawnej epoki, które może stać się efektowną ozdobą wysmakowanego wnętrza lub kolekcji.

Zegar konsolowy z połowy XIX wieku – elegancja w stylu Boulle

Pierwszy z oferowanych przedmiotów to francuski zegar konsolowy datowany na około 1860 rok. Składa się z właściwego zegara oraz dopasowanej konsoli (półki), na której ma spoczywać. Obudowa tego zegara została pokryta czarną politurą (tzw. ebonizacją), nadając jej efekt głębokiego połysku i elegancji charakterystycznej dla II Cesarstwa.

Na tle czerni pięknie prezentują się liczne złocone ozdoby z brązu – finezyjne ornamenty w stylu barokowym, zdobiące szczyt, brzegi i podstawę obudowy. Całość przyciąga wzrok bogactwem detali i kontrastem między ciemnym tłem a złoceniami.

Mechanizm zegara jest oryginalny z XIX w. i wybija godziny za pomocą uderzeń gongu. Takie rozwiązanie konstrukcyjne – zastosowanie bicia na gong – sprawia, że dźwięk wybrzmiewa donośnie i szlachetnie w drewnianej skrzyni. Sprzedawca zapewnia, że obudowę poddano pełnej renowacji, dzięki czemu prezentuje się znakomicie mimo swoich ok. 160 lat historii. Zegar zachował też wszystkie oryginalne elementy zdobnicze, co dodatkowo podnosi jego wartość. Wysokość wraz z konsolą wynosi około 150 cm, szerokość 53 cm, a głębokość 20 cm. Stan opisywany jest jako bardzo dobry – to w pełni kompletny eksponat, wymagający jedynie drobnego dopieszczenia mechanizmu przed użytkowaniem.

Monumentalny zegar stojący – pałacowy szyk na postumencie

Drugi z zabytkowych zegarów to imponujący zegar podłogowy (postumentowy), również wykonany we Francji w stylistyce Boulle około 1860 roku. Składa się z masywnego postumentu (podstawy) oraz ustawionego na nim dużego zegara obudowanego bogato zdobioną skrzynią. Ten egzemplarz odznacza się szczególną dekoracyjnością – drewniana obudowa została pokryta markieterią z wykorzystaniem szylkretu (masa uzyskiwana z pancerzy żółwi) oraz misternych wzorów z mosiądzu, co tworzy charakterystyczny wzór o czerwono-złocistym odcieniu. Tego rodzaju inkrustacja to właśnie cecha stylu Boulle, gdzie na powierzchni mebla układano wzory wycięte z cienkich blach mosiężnych na tle barwionego szylkretu. Uzupełnieniem są bogate aplikacje z brązu złoconego – np. dekoracyjne okucia, figury i ornamenty, które dodają całości dworskiego przepychu.

Wnętrze zegara kryje zabytkowy mechanizm marki Gustaw Becker – to oryginalny werk pochodzący z cenionej niemieckiej wytwórni zegarów z XIX wieku. Gustaw Becker należał w tamtym okresie do najwyżej notowanych producentów – jego zegary słynęły z doskonałej jakości i niezawodności, zdobywając liczne nagrody na krajowych i światowych wystawach. Obecność sygnowanego mechanizmu Becker w oferowanym zegarze świadczy o klasie i wartości kolekcjonerskiej przedmiotu. Mechanizm tego stojącego zegara wybija godziny na dzwonek (zamiast gongu), co również zapewnia doniosły, czysty ton dźwięku.

Gabaryty zegara robią wrażenie – wraz z podstawą osiąga on wysokość około 218 cm, przy szerokości blisko 60 cm. Sama obudowa zegara (bez postumentu) ma około 86 cm wysokości. Całość waży ok. 30 kg, co pokazuje, że mamy do czynienia z solidnym, dużym eksponatem. Mimo upływu lat zabytek zachował się w znakomitej kondycji – obudowę odnowiono, zachowując oryginalne intarsje i ozdoby, dzięki czemu dziś zegar prezentuje się niemal tak, jak zapewne wyglądał w salonach ponad 150 lat temu.

Styl Boulle – historyczne piękno zaklęte w drewnie i mosiądzu

Obydwa opisane zegary łączy styl Boulle, który jest synonimem artystycznego przepychu epoki baroku i jego XIX-wiecznego renesansu. Nazwa stylu pochodzi od nazwiska Charles’a André Boulle’a (1642–1732) – słynnego ebenisty na dworze króla Ludwika XIV. Boulle zasłynął z mistrzowskiego opanowania techniki markieterii (markietażu), polegającej na tworzeniu na powierzchni mebli misternych wzorów z różnych materiałów. Jak podaje encyklopedia, Boulle jako pierwszy stosował przy zdobieniu mebli ornamenty z tak niezwykłych tworzyw jak mosiądz, szylkret, kość słoniowa czy macica perłowa. Wynalazł własną odmianę intarsji, dziś znaną właśnie jako technika Boulle, która uchodzi za szczytowe osiągnięcie sztuki zdobniczej tamtych czasów. Jego kunszt był tak wielki, że otrzymał tytuł premier ébéniste du Roi (pierwszego ebenisty króla), a wykonane przez niego meble zdobiły komnaty Wersalu. Co ciekawe, jeden z mebli autorstwa Boulle’a trafił nawet do Polski – w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się okazałe biurko wykonane przez niego dla króla Jana III Sobieskiego, ozdobione wizerunkiem orła w koronie i herbem Janina.

Styl Boulle w oryginalnej wersji datuje się na przełom XVII i XVIII wieku, jednak w czasach Napoleona III (1852–1870) nastąpiła wielka fascynacja dawnym francuskim rokoko i barokiem, co zaowocowało powrotem do tej techniki zdobniczej. W II Cesarstwie na nowo zapanowała moda na meble i dekoracje pełne złoconych ornamentów, inkrustacji i czarnego lakieru. Jak opisują znawcy, styl Napoleon III był bardzo eklektyczny – chętnie sięgano po historyczne motywy i luksusowe materiały, aby podkreślić splendor nowych wyrobów. Zegary takie jak te oferowane w Sopocie są świetnymi przykładami tej mody: jeden z nich pokryty jest czarną politurą i zdobiony złoconym brązem (to tzw. mebel ebonizowany – rozwiązanie niezwykle popularne w II Cesarstwie), drugi zaś demonstruje klasyczną markieterię Boulle’a z wykorzystaniem szylkretu i mosiądzu. Oba prezentują poziom zdobnictwa godny pałacowych wnętrz.

Najbardziej charakterystyczne cechy stylu Boulle to m.in.:

• Czernione drewno (ebonizowane) – powierzchnia mebla pokryta czarną politurą na wysoki połysk, często dla kontrastu zestawiona ze złoceniami.
• Markieteria Boulle – inkrustacje z mosiądzu i szylkretu, a nieraz także z innych metali (cyna, brąz) lub drewna egzotycznego. Cienkie blaszki i płytki wycinane są we wzory (np. motywy roślinne) i wpuszczane w powierzchnię mebla, tworząc bogate ornamenty.
• Złocone brązy (ormolu) – dekoracyjne elementy odlewane z brązu i pokryte złotem, takie jak okucia narożników, girlandy, maskaronowe aplikacje, figurki czy nóżki mebli. Dodają blasku oraz trójwymiarowości zdobieniom.
• Inkrustacje z masy perłowej i kości słoniowej – często uzupełniające kompozycje z mosiądzu i szylkretu. Połyskująca macica perłowa oraz biała kość słoniowa wprowadzają dodatkowe kontrasty barwne i świetlne.

Tak wystrojone zegary, komody czy sekretarzyki emanowały luksusem i świadczyły o statusie ich właścicieli. Styl Boulle w wydaniu XIX-wiecznym ożywił dawne wzory dla nowych elit burżuazji i arystokracji drugiego Cesarstwa, łącząc dawną ręczną finezję z możliwościami technicznymi epoki przemysłowej.

Historyczna ciekawostka:

 

Charles Boulle pozostawił po sobie licznych uczniów i naśladowców – jego czterej synowie również byli ebenistami i kontynuowali rodzinne tradycje meblarskie. Do dziś oryginalne wyroby samego Boulle’a są niezwykle rzadkie i osiągają zawrotne ceny na aukcjach sztuki. Większość zachowanych obiektów w stylu Boulle to dzieła późniejszych rzemieślników z XVIII i XIX wieku, inspirowanych jego techniką. Tym bardziej wyjątkowa jest możliwość nabycia w Sopocie dwóch zabytkowych zegarów wykonanych właśnie w tej wymagającej i już nieco zapomnianej technice. Stanowią one nie tylko urządzenia do odmierzania czasu, ale przede wszystkim małe dzieła sztuki użytkowej, które przenoszą nas w atmosferę pałacowych salonów sprzed ponad półtora wieku.

Jeśli ktoś poszukuje do swojej kolekcji lub wystroju wnętrza autentycznego akcentu historycznego, oferta HERITAGE 2000 z pewnością jest godna uwagi. Zegary Boulle łączą w sobie funkcjonalność z artystycznym mistrzostwem – są świadectwem kunsztu dawnych rzemieślników i żywą lekcją historii. Nawet jeśli ostatecznie nie trafią do lokalnego muzeum czy rezydencji, już sam fakt pojawienia się takich obiektów na sopockim rynku stanowi fascynującą ciekawostkę kulturalną i przypomina, że pasjonujące zabytki mogą kryć się tuż obok nas, czekając na odkrycie.