Armii Krajowej, Armii Czerwonej czy Królewska? Historia sopockiej ulicy

Ulica o długości 2100 m, biegnie równolegle do alei Niepodległości u podnóża wysoczyzny, przecinając wyloty czterech erozyjnych dolin.

Środkową cześć ulicy, ukształtowaną pod koniec XIX w. w formie drogi gruntowej, łączącej wyloty dolin Owczej i Gołębiewskiej, w latach 1905-1912 zabudowano po obu stronach willami, w większości kilkurodzinnymi i nazwano ulicą Królewską (Konigsstrasse). Pod koniec tego okresu wzniesiono przy ulicy Królewskiej Gimnazjum Realne i budynek straży pożarnej, a w latach 70 XX w., na północ od straży budynki uniwersyteckie. Południową cześć ulicy, zwaną dawniej Książęcą (Kronprinzenstrasse) wytyczono i zaczęto zabudowywać willami w 1911 r. Po pierwszej wojnie światowej powstało tu osiedle bliźniaczych parterowych domów mieszkalnych otoczonych ogrodami.

Od 1940 r. ciąg obu ulic nosił wspólną nazwę Horst Wessel Strasse, a w latach 1945-1990 ulicy Armii Czerwonej. Końcowe odcinki ulicy Armii Krajowej, łączące ją z aleją Niepodległości (na północ od ulicy 23 Marca i na południe od ulicy Mikołaja Reja), zbudowano po drugiej wojnie światowej.

• Widok na Gimnazjum Realne oraz jeziorko przy dawnej ul. Królewskiej, zdj z ok 1910 r. ( Simonsen, KC)

Parcela pod numerem 68. Wielorodzinna willa czynszowa o wystroju secesyjnym, ustawiona na planie zbliżonym do kwadratu, z charakterystyczną "studnią" pośrodku. Dom, wzniesiony w 1912 r., projektował Heinrich Dunkel.
Parcela pod numerem 70. Modernistyczna piętrowa willa o złożonej architekturze i bogatym wyposażeniu, otoczona ładnym ogrodem. Wzniesiona w 1911 r. według projektu Heinricha Dunkela.
Parcele pod numerami 99-103. Zespół budynków dawnego Gimnazjum Realnego, wzniesiony w latach 1909-1910 według projektu Paula Puchmullera. Składa się z piętrowej, modernistycznej willi dyrektora umieszczonej w ogrodzie (dziś dom mieszkalny pod numerem 99), dwupiętrowego gmachu szkoły (dziś jeden z wydziałów ekonomicznych Uniwersytetu Gdańskiego), odsuniętego od ulicy i oddzielonego od niej zieleńcem, sali gimnastycznej u zbiegu ulic Armii Krajowej i 1 Maja oraz pasów zadrzewień oddzielających tereny dawnego ogrodu botanicznego (dziś boiska i parkingi samochodowe) od ulic 1 Maja i Stanisława Moniuszki.
Parcela pod numerem 105. Budynek straży pożarnej, o motywach neogotyckich, z prostopadłościenną więżą i pseudorenesansowymi wieżyczkami obserwacyjnymi, wzniesiony w 1910 r. według projektu Paula Puchmullera. Standardowe przybudówki dostawiono do tego budynku po drugiej wojnie światowej.
Parcele pod numerami 110 i 113-117. Zespól budynków uniwersyteckich wzniesiony w latach 1967-1974 według projektów Jana Góreckiego i Jerzego Wierzbickiego (biblioteka).
Pod numerem 137 - mieściła się wytwórnia zabawek Trefl, największy zakład przemysłowy Sopotu. Był to czteropiętrowy budynek dawnego sopockiego browaru, założonego w 1875 r. przez Augusta Karpińskiego pod nazwą Górski Zameczek (Bergschlosschen) i prowadzonego do końca pierwszej wojny światowej przez Michała Wanningera oraz jego synów. Jednym z pracowników tego browaru był Antoni Abraham. W okresie międzywojennym przekształcono browar na mleczarnię i fabrykę mebli, a po drugiej wojnie światowej w Sopockie Zakłady Przemysłu Galanteryjnego Sopotplast. Wytwórnia zabawek funkcjonowała tu od 1994 r. W roku 1997, z powodu stanu grożącego zawaleniem, rozebrano zabytkowy komin, funkcjonujący, jako komin cegielni od 1869 r. 

• Północna część obecnej ul. Armii Krajowej, zdj ok. 1915 rok (HI, Simonsen)

• Współcześnie

materiał: dzięki uprzejmości Projekt Dawny Sopot 

zdjęcie główne: Fotografia przedstawiająca dolny obieg obecnej ulicy Armii Krajowej (dawniej ul. Królewskiej) nieopodal skrzyżowania z ul. 23 Marca, zdj z 1899r. (US Library of Congess)