Czy Bałtyk zabierze plażę w Sopocie? A może piasek przykryje nasze morze?

Poziom morza w Europie rośnie (z wyjątkiem części północnego Bałtyku), a w basenie południowego Bałtyku — do którego należy Sopot — trend ten jest dodatni. Wzrost średniego poziomu morza sam w sobie zwiększa ryzyko powodzi sztormowych i cofek, nawet jeśli lokalna częstość sztormów nie ulegnie zmianie. Jednocześnie linia brzegowa w Sopocie w latach 2008–2018 przesunęła się średnio ku morzu (przyrost powierzchni plaży), co pokazuje, że lokalna morfologia i działania ochronne mogą na pewien czas równoważyć presję klimatyczną. W dłuższym horyzoncie to jednak wzrastający poziom morza będzie „podnosił poprzeczkę” dla ochrony brzegu.

Europejska Agencja Środowiska (EEA) wskazuje, że większość wybrzeży Europy doświadcza wzrostu poziomu morza względem lądu; wyjątkiem jest część północnego Bałtyku, gdzie podnoszenie się lądu równoważy wzrost poziomu mórz. Południowy Bałtyk — w tym Zatoka Gdańska — do wyjątków nie należy. IPCC (AR6) podkreśla przy tym, że wraz ze wzrostem średniego poziomu morza ekstremalne poziomy (powodzie sztormowe) stają się częstsze i bardziej dotkliwe, a piaszczyste wybrzeża będą generalnie się cofać w XXI wieku. Z kolei przeglądy dla Bałtyku (HELCOM/Baltic Earth) szacują, że wzrost poziomu morza w Bałtyku będzie zbliżony do ok. 87% tempa globalnego, z istotnymi różnicami regionalnymi.

[ZT]34670[/ZT]

Sopot: co już się dzieje na naszej plaży?

Analiza zdjęć satelitarnych (Landsat) dla odcinka Sopot 2008–2018 wykazała, że linia brzegowa przesunęła się średnio o około 20 m w kierunku morza, a powierzchnia plaży wzrosła o około 14,2 tys. m² (≈ +24,7%). Autorzy wiążą część obserwowanych zmian m.in. z pracami ziemnymi i przepływem osadów w rejonie molo (w 2017 r. odnotowano działania obejmujące około 6000 m³ piasku wokół molo). To pokazuje, jak silnie lokalna morfodynamika i interwencje techniczne (np. zasilanie plaży) mogą modyfikować krótkoterminowy bilans osadu.

Dodatkowe badania naukowe wskazują, że molo i infrastruktura przybrzeżna wpływają na transport rumowiska w najbliższej strefie brzegowej, co może sprzyjać akumulacji w jednych miejscach i erozji w innych. To ważne dla planowania ochrony odcinków najbardziej narażonych.

Sztormy i „ekstremy”: dlaczego ryzyko rośnie?

Na polskim wybrzeżu dobrze udokumentowano epizody, w których pojedyncze sztormy powodowały gwałtowną erozję plaż i wydm (np. styczeń 2012; „Axel” 2017). W rejonie południowego Bałtyku zapis geologiczny i obserwacje wskazują, że ekstremalne wezbrania sztormowe okresowo zalewały nisko położone tereny. Nawet przy niepewnej zmianie samej „sztormowości”, wyższa baza poziomu morza sprawia, że to, co kiedyś było rzadkim poziomem wezbrania, w przyszłości występować będzie częściej.

Co oznaczają projekcje do 2050 i 2100 roku?

IPCC podaje dla świata „przedziały prawdopodobne” wzrostu średniego poziomu morza do 2100 r. (względem 1995–2014), od około 0,28–0,55 m (bardzo niska emisja) do około 0,63–1,02 m (bardzo wysoka emisja). Biorąc pod uwagę szacunek HELCOM, że Bałtyk rośnie średnio w tempie około 87% tempa globalnego, można przyjąć rząd wielkości dla południowego Bałtyku rzędu kilkudziesięciu centymetrów do końca wieku, w zależności od scenariusza i lokalnych uwarunkowań. Już kilkudziesięciocentymetrowy wzrost znacząco zwiększa częstość i zasięg powodzi sztormowych.

Czy Bałtyk „zabierze” sopocką plażę?

W krótkiej i średniej skali czasowej odpowiedź zależy od trzech czynników:

• bilans osadu (dostawa i redystrybucja piasku przez fale i prądy; wpływ molo i mariny),
• reżim sztormowy (częstość/tor sztormów i cofek),
• zarządzanie brzegiem (np. regularne zasilanie plaży, ochrona i odbudowa wydm).

Doświadczenia z Sopotu (2008–2018) pokazują, że lokalna akumulacja i działania ochronne mogą zwiększać szerokość plaży mimo długoterminowego wzrostu poziomu morza. Ale w miarę jak „linia odniesienia” się podnosi, utrzymanie szerokiej plaży staje się coraz bardziej materiałochłonne — zasilanie trzeba powtarzać częściej lub w większych wolumenach, a strefy najbardziej narażone będą wymagały dodatkowego wsparcia (np. wzmocnionych, dobrze ukształtowanych wydm).

[ZT]34638[/ZT]

Co robić? To działania o udowodnionej skuteczności

1. Zasilanie (refulacja) plaż jako „miękka” ochrona przed erozją i falowaniem — metoda szeroko stosowana na polskim wybrzeżu; skuteczna, ale wymagająca powtórzeń i dbałości o źródła osadu oraz efekty ekologiczne.

2. Ochrona i odbudowa wydm (płotki, nasadzenia, zamykanie przejść w okresach krytycznych) — wydmy to naturalne „falochrony” gromadzące piasek i chroniące zaplecze.

3. Zintegrowane planowanie w oparciu o monitoring (mareografy PSMSL/IMGW, profilowanie plaż, teledetekcja) i analizy ryzyka powodziowego — pozwala wskazać odcinki krytyczne i dobrać adekwatne środki (miękkie i twarde).

W rzeczywistości, na żadne z postawionych pytań nie ma jednej, trwałej odpowiedzi. W perspektywie najbliższych dekad utrzymanie szerokiej, atrakcyjnej i bezpiecznej plaży w Sopocie jest możliwe, ale będzie wymagało ciągłych, naukowo planowanych interwencji (zasilania, ochrony wydm, zarządzania ruchem i infrastrukturą przybrzeżną) oraz stałego monitoringu. W perspektywie końca wieku rosnący poziom morza i kumulacja epizodów sztormowych będą wymuszały bardziej intensywne i kosztowne działania adaptacyjne — im wcześniej i mądrzej prowadzone, tym skuteczniejsze i tańsze.

-

Źródła:

EEA (2025): Global and European sea level rise – syntetyczny wskaźnik zmian poziomu morza w Europie.

IPCC AR6 WGI (2021): Regional Fact Sheet – Europe – ocena wzrostu poziomu morza i częstości ekstremów dla Europy.

HELCOM/Baltic Earth (2021/2024): Climate Change Fact Sheet for the Baltic Sea Region – podsumowanie wiedzy dla Bałtyku, w tym relatywne tempo wzrostu poziomu morza (~87% tempa globalnego).

Specht M. i in. (2020): Study on the Coastline Evolution in Sopot (2008–2018) Based on Landsat Satellite Imagery, JMSE – ilościowa analiza zmian linii brzegowej i powierzchni plaży w Sopocie.

Przyborska A. i in. (2017): Sediment transport in the area of the Sopot pier (EGU abstract) – wpływ molo na lokalny transport rumowiska.

Łabuz T.A. (2014, 2023): prace o erozji wybrzeża podczas sztormów (styczeń 2012; „Axel” 2017) – dokumentują gwałtowne straty osadu na polskim wybrzeżu.

Leszczyńska K. i in. (2022): Controls on coastal flooding in the southern Baltic Sea – zapisy sedymentacyjne ekstremalnych powodzi sztormowych w południowym Bałtyku.

Boniecka H. i in. (2024): Artificial Nourishment Schemes along the Polish Coast – przegląd praktyk zasilania plaż w Polsce (uwarunkowania, efektywność, wnioski dla adaptacji).

WWF Polska (2013): Sposoby ochrony brzegów morskich i ich wpływ na środowisko – popularnonaukowy przegląd metod ochrony brzegu (miękkich i twardych).

PSMSL (2025): Gdańsk/Nowy Port tide gauge – źródło danych do monitoringu trendów poziomu morza w regionie.