Jak się zmienił sopocki Kościół pw. NMP Gwiazdy Morza? Początki historii

Jakie były początki sopockiego kościoła? Historia narodzin Gwiazdy Morza w opracowaniu mgra inż. Jerzego Cisłaka. 

____________________________

Przełom wieku XIX i XX był okresem rozwoju terytorialnego Sopotu. Nowo wydzielone działki skupowane były często przez handlarzy ziemią, którzy potem przy sprzyjającej koniunkturze odsprzedawali je dalej. Ponieważ zainteresowanie działkami było duże ruch nimi, jak też ich ceny były dość duże i zmienne. Tak więc można powiedzieć, że pewnym sukcesem było znalezienie i zakupienie potrzebnego terenu pod zabudowę Kościoła już po trzech latach od rozpoczęcia zbierania funduszy i poszukiwań. W dniu 18 Sierpnia 1900 roku zakupiono teren o powierzchni 6 839 metrów kwadratowych położony pomiędzy dzisiejszymi ulicami Tadeusza Kościuszki i Sobieskiego ( Schulshasse i Haffner-Strasse). Wejście na ten teren znajdowało się od ulicy Tadeusza Kościuszki. Od strony ulicy Sobieskiego teren odgradzała skarpa, przy której nie było żadnego wejścia.

Zakupiona działka powstała z podziału w 1887 roku lasu, który zalegał w tym miejscu. Oczywiście nie była już zalesiona. Dzieląc las, jego właściciel inspektor Celny Wundsch zobowiązany był do wytyczenia na nim ulic, jak też wykarczowania częściowo drzew. Działka była więc wolna pod zabudowę. Nie były jednak na niej uregulowane studzienki wodne. Budując więc kościół zabezpieczono go drenażem, natomiast budując budynek plebani teren pod nim zarzucono kamieniami.

Mając na względzie postępy poczynione przez Katolickie Stowarzyszenie Budowy Kościoła z zakupem ziemi pod budowę oraz zwiększającą się ilość Katolików w Sopocie, biskup pelpliński na prośbę Sopocian z dniem 1 października 1900 roku ustanowił kurację, kierując na nią jednego z oliwskich wikariuszy. Zadaniem tego wikariuszostwa była opieka duszpasterska nad wiernymi z Sopotu. Skierowany wikariusz zamieszkał w Sopocie  na stałe i sprawował swoją posługę w kaplicy NMPW przy dzisiejszej ulicy Powstańców Warszawy [ówczesnej Nordstrasse]. Wierni mieli dalej prawo zwracania się, gdy uważali to za potrzebne, do księdza oliwskiego.

W 1901 roku biskup w miejsce dotychczasowego duszpasterza powołał księdza dra Konstantego Franciszka Kreffta. Do pomocy duszpasterskiej przydzielono mu ks. dra Plińskiego. 

Ksiądz Krefft urodził się 7 marca 1867 roku. Był synem Jana i Elżbiety ze Szczepańskich. Po ukończeniu szkoły podstawowej uczęszczał do wsławionego z patriotycznej atmosfery Gimnazjum w Chojnicach. W okresie nauki w Gimnazjum należał do tajnej patriotycznej organizacji zaszczepiającej wśród jej członków idee wyzwolenia Polski z niewoli. Po zdaniu egzaminu dojrzałości w 1888 roku wstąpił do Seminarium Duchownego w Pelplinie. W dniu 12 marca 1893 roku uzyskał święcenia kapłańskie. Po ukończeniu Seminarium kontynuował naukę na Uniwersytecie we Fryburgu w Badenii-Witembergii. W 1895 roku uzyskał tytuł dr teologii i tego samego roku objął wikariat w Grudziądzu. W 1897 roku został przeniesiony do kościoła Św. Brygidy w Gdańsku. 

W chwili przybycia ks. Kreffta do Sopotu liczba stałych mieszkańców wyznania katolickiego wynosiła 5000 osób. Mieszcząca 200 osób kaplica stała się niewystarczająca. W tej sytuacji ks. Krefft wystąpił do biskupa o zezwolenie na budowę kościoła. W dniu 20 lutego 1902 roku uzyskał zezwolenie na budowę sali o wymiarach 40 x20 m. Docelowo planowano zastąpienie jej przez kościół stały, po którego wybudowani, pełnić miała dalej funkcję Domu Parafialnego. 

Po uzyskaniu zezwolenia, ks. Krefft przystąpił szybko do budowy. Pieniądze na budowę pochodziły z diecezjalnej zbiórki, dużą sumę przekazało też Stowarzyszenie św. Bonifacego. Przy wyposażeniu kościoła znaczącą rolę odegrała rodzina Herbstów (ewangelików) mieszkająca przy dzisiejszej ulicy Kościuszki.

Kościół wyposażono w organy o napędzie powietrznym. Organy te pochodziły z warsztatów organowych Sauer mieszczących się we Frankfurcie n/ Odrą. Witraże dwu rozetowe w szczytach południowym i północnym oraz dwa przy ołtarzu wykonane zostały przez miejscowe pracownie gdańskie.

Ołtarz główny zdobiły, z lewej strony patrząc, z nawy kościoła figura Matki Boskiej, po prawej figura św. Jana. Pomiędzy nimi był ustawiony krzyż z ukrzyżowanym Panem Jezusem. Niżej pod figurami w centrum znajdowało się tabernakulum a po jego bokach na tle skrzydeł ołtarza po trzy świeczniki. Po obu stronach od ołtarza umieszczone były dwie rzeźby gipsowe aniołów. W lewym rogu znajdowała się ambona. Była ona przykryta daszkiem a wejść na nią można było schodami z zachrystii. Od zachrystii oddzielały ją drzwi. 

Prezbiterium było oddzielone od nawy Kościoła balustradą, która centralna część była otwieralna. U szczytu zamieszczona była Gwiazda Morza patronka kościoła. (Dziś znajduje się ona na zewnątrz na kościelnej wieży). Pod nią na kilku metrowym łańcuchu zawieszona była wieczna lampka. Ściany prezbiterium pomalowane były ornamentalistyką w kolorze niebieskim. Podłogi w nawie były betonowe a w prezbiterium z lustrico. 

Zewnętrzny kościół też wyglądał trochę inaczej niż dzisiaj. Wieża kościelna była niższa. Mieściły się w niej dzwony, które ufundował Eduard von Herbst, właściciel sąsiadującej rezydencji. Drzwi wejściowe były podwójne. (Zewnętrzne pełne, wewnętrzne sztachetowe). W pomieszczeniach po prawej stronie ołtarza mieściła się chrzcielnica. Nie było dzisiejszej kaplicy Matki Boskiej Częstochowskiej. Nie było także figurki na zewnątrz i plebani oraz zakrystii, którą dobudowano w 1906 roku.

Ks. Dr Konstantyn Kreft budowę przeprowadził bardzo sprawnie i w dniu 21 grudnia 1902 roku kościół został poświęcony i otrzymał prawo stałego przechowywania Najświętszego Sakramentu. 

Wybudowany kościół traktowany był jako tymczasowy i nie kończono zbierania funduszy na budowę kościoła docelowego. Z dniem 27 marca 1903 roku zostały zdjęte wszelkie zobowiązania obciążające działkę kościelną i z dniem 30 marca 1903 roku zakupiona w 1900 roku działka pod budowę kościoła została wpisana do księgi wieczystej (gruntowej) [karta 253] jako własność wspólnoty parafialnej.

Ksiądz Kreft nie został jednak proboszczem wybudowanego kościoła. 26 maja 1904 r. został proboszczem w Zblewie. W latach 1911-1913 wybudował kolejny kościół we wsi Piece. 16 kwietnia 1931 roku został proboszczem w Tucholi, gdzie w 1935 roku, w wieku 68 lat rozpoczął budowę kolejnego trzeciego kościoła. Po wybuchu II wojny światowej, 28 października 1939 roku został aresztowany przez gestapo. Aresztowania tego się nie spodziewał. Nie zajmował się bowiem polityką, a wypełniał tylko obowiązki kapłańskie również wobec Niemców Katolików. Jednak ze strony swoich niemieckich parafian spotkał go bolesny zawód i niewdzięczność. Nikt z nich nie wystąpił w jego obronie. Po aresztowaniu na jego prośbę zwolnienia okresowego na dokończenie budowy kościoła w Tucholi z ust przekazującego tą decyzję oficera SS usłyszał dodatkowy od niego komentarz: „Proboszczu, nam wiadomo, że masz bzika na tle budowania kościołów, które my musimy następnie niszczyć”. Pobity i zmaltretowany do tego stopnia, że nie mógł chodzić o własnych siłach, 11 czerwca 1940 roku zmarł w obozie koncentracyjnym Stutthof. Od 1994 r. trwa proces beatyfikacyjny ks. Konstantego.

Źródło:

• Jerzy Cisłak, Historia Kościoła i Parafii pw. NMP Gwiazdy Morza
  w Sopocie, online: gwiazdamorza.vti.pl/historia/ [dostęp: 13.05.2019].
• Kościół Gwiazdy Morza, llitografia - dawnysopot.pl.